Autodafe. Epilog (4)

Nie miała gdzie się umyć – wody ledwo wystarczało dla owiec –

i kiedy odczuwała zbyt wiele tłuszczu na skórze wychodziła tam,

gdzie wieje wiatr, aby wiatr i piasek odświeżyły ją i oczyściły swym

pędem.

A. Płatonow, Takyr, tłum. S. Pollak

2

Dlaczego nie postąpiłem jak Johann Valentin Sonnenschein w 1780 roku,

gdy stworzył Rezurekcję Marii Magdaleny pogrzebanej ze swym Dziecię-

ciem? Dlaczego wybrałem poetykę stosu, a nie: pokrzepiającej obietnicy:

„wszyscy zmartwychwstaniemy” – poetykę prywatnego Zmartwychwsta-

nia? Nic dziwnego, że pisałem Autodafe jak męską Emanuelle i nie posta-

ło mi w głowie, że nawet Emanuelle jest w stanie: sama, chrystofanicznie

powstać z grobu. A jeżeli Emanuelle nie płonie i – nawet grana przez Bar-

barę Herschey (amerykańską Annę Dymną) nie zatraci – ekwiwalentowo,

ekwiwalentologicznie – odpowiadającego sobie, bułhakowowskiego: roz-

miaru? To jednak stanę się polskim Sonnenscheinem – pomimo braku so-

3

nnenscheinowskiego tematu. Bo radość kobiet, które stały się pierwszymi

zwiastunkami wielkanocnej nowiny, może stać się również radością całej

złożonej z miazmatów Emanuelle. To radość o wielkim znaczeniu: jeżeli-

by nie było Mistrza i Małgorzaty, mogłaby stworzyć Mistrza i Emanuelle

w czasie krótszym niż 12 lat (a tyle lat zajęło Bułhakowowi – arcypisanie)

i zamknąć ludobójczą aktywność National Thowheeth Jama’ath, w tym tą

na Sri Lance. Opatrując wrzody wielbłądom poezji polskiej przełomu XX

i XXI wieku, nigdy nie przypuszczałem, że możliwe dzięki radości stanie

się aż doświadczalne gospodarstwo ogrodnicze, niewypaskudzone odcho-

dami chłodnymi jak pies, gwiazda: aż stanie się polskim Sonnenscheinem.

4

Na co mi łzy Symonidesowe, skoro mogłem mieć, i może jeszcze – mogę:

mieć łzy Sonnenscheina. Wodzirej jest jak morska fala, przychodzi – i od-

chodzi, cóż z tego, że mówią niektórzy: bałwan. To samo dotyczy zboczo-

nego wodzireja Autodafe, no chyba że ma za uszami – łzy Sonnenscheina:

to zmienia postać rzeczy i umożliwia przyjmowanie jego zboczeństwa po-

mimo niego, tak jakby rzeczywiście odpowiadał za rezurekcję Marii Mag-

daleny z Dziecięciem. „Piękne jest w Paryżu Notre Dame, / ale tutaj wszę-

dzie blisko nam, / a najbliżej mam do mojej dziewczyny, / którą wybrałem

wśród innych”, śpiewają mężczyźni i kobiety tworzący chór Feliksa Falka:

w jedenastej minucie Wodzireja. Załóżmy, że – chociaż przeminęli: subeg-

5

zyskują, reegzystują, istnieją w tzw. jednoczesności momentów, jak wybit-

nych stu siedemnastu pianistów grających Etiudę rewolucyjną Chopina: w

sto drugim ogniwie trzeciej części Autodafe, Jerozolimie słonecznej – Jero-

zolimie afrykańskiej perdurantystycznego Nairobi, które: nie istnieje. I nie

chodzi tu o to, że – kiedyś, gdzieś, poza czasem – przeprowadzono aborcję

Nairobi, ani że Nairobi nieskutecznie zwiastowano w jakimś przedziwnym

zwiastowaniu anielskim zamierzchłej Afryki. Desubstantywizacja w ogóle,

a więc również desubstantywizacja w aborcji – nie oznacza deontologizacji.

To, że spalisz wszystkie taśmy Wodzireja, Piłata i innych – nie oznacza, że

nie będziesz w stanie wyobrazić sobie Wodzireja z Emanuelle i bez Emanu-

                *

elle.

Mógłbym podpisać się pod myślami

Dżumal dotyczącymi Zarrin-Tadż?

Odsłoniła jej odzież i zobaczyła piersi, podobne do dwóch

ciemnych, nieżywych robaków, które wżarły się w głąb jej

klatki piersiowej – były to resztki sutek mlecznych, które ją

wykarmiły.

A. Płatonow, Takyr, tłum. S. Pollak

####

Wiedziałem, że są soki frazesu. Nie wiedziałem, że nie wolno ich warzyć w

bimber frazesu. Wiedziałem, że już od czasu narodzin w sierpniu 1986 roku

byłem martwy jak kamerton w karkówce: nie przypuszczałem, że karkówka

nigdy nie wypuści kamertonu w żadną obiektywną stronę stylu, a co gorsza:

że nie wypuści kamertonu w stronę Swanna. Mówię szczerze jak nigdy – w:

życiu bym nie pomyślał, że karkówki nie można zabić, ani: wyparować. Od

tego właśnie począwszy, należałoby swobodnie kontynuować – nie domyśli-

łem się, że bój z wiatrakami na Golgocie przybierze: na dramatyzmie, na tra-

gizmie i niesamowitości tak bardzo – gdy okaże się, że krzyż jest także wiat-

rakiem – że nie stanę się polskim Proustem. Powiedzcie mi, proszę, czy zda-

###

rzało się już w tej literaturze, by kandydat na Prousta stawał się lokalną Ema-

nuelle. Wiem, że mówimy dla przykładu „Odojewski to kresowy Proust”, ale

jak wyglądały Waterloo polskich kandydatów na Prousta? Czy były niespoty-

kanie zawstydzające? Czy były dla nich niezwykłym upokorzeniem? Być mo-

że mógłbym wiedzieć, co mnie czeka; jakie ma znaczenie to, co zaczynało się

od nauki rymów męskich, żeńskich z podręcznika Marii Nagajowej: Słowo za

słowem, a kończy depresją narcystyczną przy zimnej tak jak wodospad kawie

idolatrii. Byłbym całkiem niegroźnym złotniczeńkiem, zapluwającym się hek-

sametrem spondiakowym i krwią. Śmiałbym się zupełnym szampanem z tymi,

których zatapiano w doku pływającym aż po samą miazgę: polskiej anhedonii.

##

Mówiłbym sobie: przyjdzie jakiś Miłosz na nowy wiek? Nie przyjdzie – przyj-

dzie Chrystus i nam wszystko wybaczy. Mówiłbym także bez obaw: czy pow-

stanie jakiś Zniewolony umysł na nowy wiek? Nie powstanie. I czy będę Betą

lub Deltą, albo Gammą? Nie będę. Będę literackim Mikołajem Adamczakiem.

Zredukuję całą swoją apercepcyjną duszę do apercepcji Ewangelistów – jeżeli

umysł legitymuje całą swoją transcendentalną jedność apercepcji – Ewangelią,

kto śmie i jak śmie go nazwać – „nierozdziergnionym”? Mi tymczasem wyda-

je się, że suknia Emanuelle jest rozdziergniona: co najmniej od kolan: ku doło-

wi. Przedziwny efekt: półton koktajlowy gdzieś popod półton etniczny; spadł-

szy pod ciężar wiatraka. Ertantete Kunst – mówię ja, co miałem (wrażenie) że

#

Polska jest truizmem w czasie i ustokrotnia się w domyśle, ale Polska jedynie

naczytała się Symonidesa – czytała Symonidesa (uważnie) w noc okupacyjną,

stalinowską, jaruzelską, Bóg wie, jaką jeszcze i nie wie, co czytać za dnia. Wi-

si bezradnie nad Fedonem i wspomina z nostalgią Herlinga, który wykarmił ją

nieokreśloną homoiomerie, pisząc: nawet i tak – „jakaś narratorka postanowiła

pochylić się w pisarskiej zadumie nad łechtaczką. Jej rywalka zakasowała ją li-

teracką przymiarką do minetki. Włosi nauczyli się żyć ostatnio swoimi umarły-

mi pisarzami” i „z braku inwencji i inspiracji prezentują tomy lichutkich nowe-

lek o Dekalogu”. A co z moją homoiomerie? Moja własna homoiomerie jest w

karkówce. Herling by się uśmiechnął: „karkówka jest Twoim stróżem ciemnoś-

                *

ci”. „Moim stróżem z ciem-

ności”. Tak, przytaknąłbym.

18.04-1.05.2019