Autodafe. Epilog (17)

Wielka schizma została zakończona i wróciliśmy

do światopoglądowej zgody, jak w średniowieczu,

kiedy w to samo wierzyli teolog, bednarz i rolnik.

Cz. Miłosz, Nie lubię zachodniego sposobu myślenia

37

W Who’s who in Twentieth Century World Poetry pod redakcją Alana

Parkera notatka o Jeremym Halvardzie Prynne’ie graniczy z notatką o

Julianie Przybosiu. To dobrze – jeżeli przetłumaczę na język angielski

Więcej o manifest, nastąpi anglo-amerykańskie „zawieszenie niewiary”

i tekst Przybosia (złożony pierwotnie z nieskładalnych słów-ekranów)

przeleje się płynnie w Kitchen Poems, Kitchen Poems w White Stones,

a White Stones na powrót w polskie Śruby, Oburącz i Równanie serca.

Jeżeli rozumiesz, co przepływa w co, jeśli potrafisz naraz – i zgłębiać,

i prześwietlać rozległość transformującej się treści, ogromnie głęboko

rozumiesz, że patrzysz na metempsychozę (nie fotosyntezę) literatury

                *

w teraźniejszości:

36

serpentynę Litwy z Polską, rozprawę Niemenrose nie z Wisłarose, ale

z Niemandrose. To dobrze, że zachowuję się tak, jakby istniała: misty-

ka, na rozległym terenie której bombastyczne zstępuje w tomistyczne:

literatura polska naprawdę nie potrzebuje (jeszcze jednych) Wersetów

panteisty – wyobrażasz sobie powtarzać w nieskończoność (dla przyk-

ładu serca) goldbergowską rekolekcyjność? To dobrze, że – postępuję

tak, jakbym rzeczywiście potrafił przetłumaczyć praidiom „fire on the

hearth” Jeremy’ego Halvarda Prynne’a: polskie wiersze naprawdę nie

potrzebują tomików o tytułach takich jak woda na Marsie Jerzego Jar-

niewicza. Polskie wiersze potrzebują harf pedałowych: nie tyle do gry,

35

nie tyle do ukończenia angelogenezy, chodzi o paleontologów, którzy

umieliby rozszerzyć równanie antropogenezy poetów o książki, ludzi,

o słowa „niech jedzą ciastka” (Maria Antonina), „niech jedzą kiszoną

kapustę” (Władysław Gomułka) czy „niech przestaną żyć w celibacie”

(Krzysztof Szczerski). Dlaczego w Wielkiej Brytanii (pomiędzy 1970

a 2000 rokiem) dało się zrozumieć wielkość Prynne’a – opracowywał

politematyczne, literackie freski o potężnej liczbie ośrodków znaczeń:

uaktywnianych naraz, a w Polsce (pomiędzy 1980 a 2020) wciąż wyg-

rywa gangsterstwo jednego endemicznie, totemicznie trwałego wątku,

nigdy nierozdzielalnego, przenoszonego z wiosek do miast jako kulka

                *

obsesyjnej jedności?

34

Tymczasem mógłbym w najmniejszym sołectwie, na wiele sposobów,

wyrecytować przetłumaczone: „we are easily disloyal, again – and the

light touch is so quickly for us”, i zostałbym zrozumiany. Nie byłbym

(to ważne) we wsi ewangelickiej, we wsi potatarskiej. Sąsiedzka wieś,

bardzo typowa w powiecie ostrołęckim – Gierwaty, Ogony, Obierwia.

Mówiłbym, kładąc zakrwawiony listek sałaty na języku: „we are easi-

ly disloyal” i zaciskał oczy – usta i oczy – władza poezji rozszerza się

powoli: „again”. Chmura sejmików ziemskich rozpływa się w biuście

słońca: „and the light touch is su quickly (»fire on the hearth«, fire on

the hearth – śpiewam istnieniem) for us”. Metamorfoza galaretki: kra-

                *

ina.

10.08.2019