Autodafe 2 (24)

116

Uśmiechnij się, jednak zdołałem cofnąć: czas i Aleister Crow-

ley nie został okultystą, ale – aktorem polskiego teatru narodo-

wego. Wiera Iwanienko nie powiesiła się na kombajnie na sku-

tek niezdanego należycie egzaminu maturalnego z matematyki

i wychowuje swoje pierwsze dziecko w głębokim przekonaniu,

że jednak nie jej wiedza, ale: ciało jest ostatnią tratwą Meduzy,

na której mogłaby się oprzeć. „Dla wrażliwca najlepszą tratwą

Meduzy jest polonistyka”, mówi Olga w deszczu – a ja bardzo

delikatnie: uśmiecham się na myśl, że w życiu trzeba w końcu

czemuś zaufać (guzik z napisem restlessness – winien przestać

117

migotać). „Do zobaczenia w piekle! – wejdę w lekkim ubraniu

z czesuczy, aby nie spłonąć żywcem: zaraz po pierwszej sekun-

dzie”, obraca trumselreję wokół masztu swojej brawury Kornel

i zaciąga się świeżo zdobytym cygarem – oj, Kornelu, Kornelu:

znajdujesz w szybkiej (nieuważnej) kąpieli omyk włosów: swo-

jej matki i nie dziwisz się temu – chociaż ona nie żyje od: dwu-

nastu lat. Dlaczego? Dlatego, że jesteś bohaterem późnego Kieś-

lowskiego, Kornelu i choć nie wiesz o tym, tańczysz krzesanego

po jego martwym ciele, tak jak ja podrygiwałem w rytm seksual-

nego sztajerka po Conradzie. Mój biedny, biedny Kornelu – pro-

118

szę, ostrożnie, bo zginiesz. Nie ma (przejazdu) na 86. kilometrze  

drogi między mną a Kochanowskim. Zawiniły poplątane, posęp-

ne lata, w których kończyłem (raz na zawsze, twierdziłem) z by-

ciem mąciwodą na rzecz bycia: mącispermą. Rogaś z dolin Roz-

toki, tak nazywali mnie ci historycy i krytycy literatury – którzy

wiedzieli, na co mnie stać. Ale naprawdę – nie szło mi jedynie o

to, by dowieść, że w literaturze nigdy nie popłaca zgrywanie nie-

winiątka. Oczywiście, przykro jest zginąć pod potężnymi kołami

ciężarówki z zaopatrzeniem, ale i to można by znieść z wiarą, że

jest w Królestwie Niebieskim dobra, nieagrowłókninowa ziemia

119

pod płytkie korzenie naszych głębokich dusz. A jeśli istotnie jest,

czas ogrodzić otwarty sezam natchnień, najlepiej: drutem koncen-

tracyjnym krwiaka mózgu, trepanacji i rekonwalescencji. Ach ten

mój piłatyzm, rodem z jakichś przedwieczystych slumsów. Długo

kuropatwa głowę w śniegu trzymała, indor myślał o „niedzieli”, a

przyszła metafora ósmego dnia tygodnia i go zrównała – z ziemią.

Następnie powstała – zawadiacko zezując na świeżą plamę krwi –

i objaśniła: „zwykłe stopniowanie przymiotników, czego chcecie,

śmierć tutaj nie przeszła”. Nie przeszła, nie przeszła, lecz – umysł

rozebrał się do naga jak ja w wieku dwunastu lat – przed kamerką

120

kupioną mi na komunię przez ojca (w 1994 roku kosztowała dwa

tysiące złotych). Uśmiechnij się, jednak kluczem francuskim: nie-

cenzurującej się świadomości zdołałem cofnąć: czas i ptaki krążą

nad moim domem bez obaw o śmierć. „Posłuchaj, jak cicho: i na-

pawaj się tym, czego nie było ci dane zaznać w życiu, spokojem”,

mówi do mnie Anna Dymna, a ja powoli zaczynam: płakać, myś-

ląc, że wracam do tej sceny już od dwudziestu lat. Kaseta chlusta

krwią, sekretarka planu zdjęciowego podbiega: i ucina mi głowę,

a ja przed śmiercią zasypiam, w upadek parweniusza ze schodów

kładąc się jak w łóżeczko turystyczne mezaliansu; uśmiechnij się,

*

jednak zdołałem cofnąć czas,

jednak zdołałem cofnąć czas.

 

22.09.2018

Autodafe 2 (23)

111

Kamień oświęcimski przywalił mocno: źródło polskiej poezji,

spod którego „powykapywała” jeszcze ektoplazma – Tadeusz

Różewicz. Kamień smoleński przywalił staranniej: źródło pol-

skiej poezji, spod którego pociekła leniwie, jednakże tak – jak-

by „szła w morze” – nieodciągnięta w porę grudka: tratwy lipi-

dowej: Karol Samsel. Czym się różni – Hoffmann wypełniony

radością życia od Hoffmanna zaprogramowanego na autodest-

rukcję, skoro jeden i drugi (równie dobrze) mogą nakręcić Po-

top? A więc nie jest istotna moja chwiejność pomiędzy mrocz-

nym klasycyzmem, a gorzkim modernizmem. Moje melancho-

112

lijne dzieło dzwoni na obiad denerwującym, pośniadaniowym

dzwonkiem, ale ważne jest to, że serwuje: niewzruszone – nie-

mal jak bohater romantycznego kina walki. Mam, co jest praw-

dą – lekką paranoję, i to co najmniej od czasu pisania pierwszej

części poematu Autodafe, ale wierzę, że ostatecznie: ocali mnie

ona w ostatnich latach życia przed dementalnym a nikomu nam 

niepotrzebnym – zagubieniem. Teraz jest mi dobrze, jest ciepło,

a nawet bezpiecznie – szczególnie wówczas, gdy w Sheratonach

silnego odczuwania zapominam: prawie całkowicie o trawiącym

mnie Bristolu melancholii niemrawo skrywającym się – za mgłą.

113

Rozpieszczone do granic przyzwoitości dzieciątko narracji nieuk-

kształtowanej dramatycznie w końcu wrzasnęło i wydrapało nam

oczy. Zastrzeliliśmy je z legalnego w Polsce, starego, parateksto-

wego floberta, zdumieni jeszcze bardzo długo później, że: taki! –

rupieć, matuzal mógł je bezwzględnie powstrzymać. Ale: rzeczy-

wiście bywa i tak. Jeszcze w 2009 roku mroczny, egzaminacyjny

jedwab na polonistyce (nawet sparking i prunela) osiągał zawrot-

ne ceny uczciwie domieszkowanego złota. Dzięki nawracającym

epizodom depresyjnym widziałem wtedy więcej, pisałem: mniej.

A Bóg mi świadkiem, że bywały rzeczy dużo gorsze niż: rozbite

114

jajko klasycyzmu szukające rozpaczliwie po omacku możliwości

skonania przy zarżniętym kuraczku oświecenia. Zimne: pożywie-

nie ześlizgujące się ze ścian czasopism akademickich do tej pory

staje mi w gardle i bezwolnie zawraca – w toalecie, sekretariacie,

sali multimedialnej nocą. Jestem rozczarowany sobą i zawiedzio-

ny pseudo-stylem – z jakim wyrażałem własne cierpienie w sztu-

ce. Starczał jeden okrzyk „ptaki na horyzoncie!”, abym zaczynał

pisać. Tytuł bezmyślny – jak zalewanie się parującą herbatą, sta-

wianie śniadania na fortepianie. „Szklaneczka Warki Radler: nie

zmieni się w czaszkę Yorricka”, wrzeszczałem ochrypnięty, „ale

115

dokonam cudu”, łgałem, mitycznie zawieszając głos, „wyrzeźbię

czaszkę z ziemniaka”, i ryczałem ze śmiechu, jakbym miał (przed)

oczami całe pokolenie wykarmione na szekspirowskich frytkach.

Podejrzewam, że zabijając się już wtedy, oszczędziłbym czytelni-

kowi całego swojego mroku. Lecz niebezpodstawnie – uważałem,

że musiałem żyć. To na stancji pełnej alegorii narodowych wyśni-

łem sobie studencki Hotel Europejski otwarty przez całą dobę. A

to, co starałem się robić, robiłem całym sercem: przegrupowania,

rozgrzewki na śniegu i deszczu, multiczynnościowy retrotrening,

czerpiąca pełnymi garściami z klasycznej teorii sportu kalistenika.

*

To, co starałem się robić.

Robiłem – całym sercem.

20.09.2018

Autodafe 2 (22)

106

Trzeba żyć bez względu na to, ile razy runęło niebo. A żyć

to nie mówić otwarcie o tych, których kochamy i ratujemy

przed samymi sobą. Jeżeli jestem pustelnikiem – przestaję

być sardynką w puszce, Panie. Bzik do białego rana w nie-

opłaconych pokojach bez wykrywacza kłamstw rozrzedza

się i przepuszcza: słońce. Niemal z dnia na dzień przestaję

dopytywać o choć jedną introligatornię w moich czasach i

chociaż jeden Carrefour Express: w czasach Mickiewicza.

Cichnę i – chyba mężnieję. Przestaję dopytywać o strzeżo-

ne osiedla wijów pareczników. Co najlepsze, przestaję być

107

najbardziej przemądrzałym ogniwem ludzkiej stonogi i sta-

ję się prawdziwie: człowiekiem, prawdziwie: towarzyskim.

Tu zaczynają się schody. Trzeba żyć bez względu na to, ile

razy runęło niebo. Ostrożnie więc podsuwam ci Autodafe –

– jakbym: wystawiał na zewnątrz nie poemat inicjacyjny, a

kubeczek sadła z borsuka, lecz Ty zastygasz i tężejesz: mia-

łaś nadzieję co najmniej na bekon z syreny. Cóż, żyć: to nie

mówić otwarcie o tym, że co dzień od nowa gaszę pożar la-

su wypełnionego niewypałami, a nocami śnią mi się knieje,

które na moich oczach – ożywają. Dla przykładu – płonąca

108

knieja masturbacji (na niezagaszonym krzewie turbulencji),

w której objawia mi się: bóg Onan i zaciąga w swój: mokry

ogień. Właśnie to jest kuszące: dla Ciebie, Panie, mogę być

niczym i wszystkim, tylko nie – swobodnie puszczonym za-

jączkiem jądra Ziemi. Dlaczego? Widziałeś może stację ko-

lejową w Aleksandrowie Kujawskim? – Miejską Bibliotekę

Publiczną im. Marii Danilewicz-Zielińskiej, z którą sąsiadu-

je (Danilewicz-Zielińską, wstyd się przyznać, znam jedynie

z korespondencji, jaką prowadziła z – Wandą Karczewską)?

Czy wiesz, że na ścianie peronu otwartego już w 1862 roku

109

tkwi świeży nadal napis „śmierć bydgoskiej kurwie”? Trze-

ba żyć bez względu na to, ile razy runęło niebo – ale w pus-

tym domu mojego przyjaciela jego siostrzeniec wylatuje mi

z rąk i uderza o podłogę, a ja wybiegam przerażony z miesz-

kania i wskakuję susem w pociąg do Warszawy, gdyż wiem,

że muszę umrzeć – bo musiałem ocalić. „I niech śmierć byd-

goskiej kurwie, ale nie mojemu poznańskiemu dziecku”, mó-

wię przez łzy do swojego nieprzekrwionego odbicia w nieos-

malonym pociągu. Na darmo! – wchodzę na sam szczyt góry

z dzwoneczkiem, maskotką kolorowego podręcznika w ręku:

110

Tomaszek nie żyje już od :kilkunastu „filozoficznych” minut,

które niebawem przejdą w pierwszą: a niekończącą się nigdy,

„metafizyczną” godzinę. Telekinezy uroczystych kolacji, sul-

piryd, którym odbiorę sobie władzę w rękach, nieludzkie cie-

nie z płócien wykastrowanych z barw drgają gwałtownie pod

lodem werniksowego jeziora. Myślę – więc jestem. I myślę –

„trzeba żyć”, więc jestem „trzebażyciem”-„trzebażyczeniem”

co najmniej. Słowo strzela jak z procy, póki nie wybije okna

umysłu. Żywego ducha, że oko wykol, lecz nareszcie zlatują

się kruki i naradzają – kasandrycznym, bookerowskim proro-

*

kowaniem.

17.09.2018

Autodafe 2 (21)

101

Do Matki Szwedki: będę niezwłoczny, aż do samego koń-

ca mych dni, klnę się na własne takzwłoczne zwłoki. I nie

muszę być duszą towarzystwa, wystarczy, że będę: ciałem

towarzystwa: milczący i niezachwiany, bo jeśli roztrzęsio-

ny, to już niezzachwialny. Między nami, Boganami – mię-

dzy wami, poganami, coś w końcu należy zrobić. Niechże

przynajmniej na setkę, dwie setki połyskujących albumów

o wielkich samoukach przypada jeden spory folder o wiel-

kich akademikach: zasłużyliśmy na to, nawet jeśli samego 

Autodafe nie sposób nazwać: nowym XXI-wiecznym Kri-

102

ser och kransar. Do Matki Szwedki: w głębi platynowego

paździerza matka powtórnie wychodzi za mąż, skacząc po

górach – a ja zastygam, domyślając się, że commedia dell’

arte mojego testosteronu nigdy się nie zakończy. I jednak

nie słowo lifelessness, którego pragnąłem – ale bałamutny

neologizm lifelessfulness, z ducha którego całe życie ucie-

kałem – mym drugim imieniem w bierzmowaniu znaczeń.

O rety tapety, o losie – a może nie ma co liczyć na polskie

Juloratoriet? Może Polak zawsze (Polak, a więc także ja),

mając do wyboru coacha-deistę i dietetyka-ateistę, wybie-

103

rze katolika, trenera personalnego – nawet: z Tęczą grawi-

tacji Thomasa Pynchona pod pachą – nawet po zatrząśnię-

ciu na noc w Pałacu Branickich niewcielonego na czas sło-

wa. Czy sapanie chimery może być: turnerowskim złudze-

niem? – oczywiście, że nie, a jednak – niepomni przestróg

zbieramy bagienne maliny z niesfornych, słonych włosów

Boga i spadamy w morza leśnych owoców – na dywanie z

glonów bawiąc się (ale bez większych natchnień) rozgada-

nym odkurzaczem czarnej porzeczki – Do Matki Szwedki,

za czterdzieści lat moje pokolenie zostanie nazwane poko-

104

leniem po Smoleńsku – nieważne, czy stworzę coś na mia-

rę wierszy Johana Ludwiga Runeberga czy opublikuję tyl-

ko kolejny numer „Zeszytów Historycznych”. Byłem prze-

rażony myślą, że stanę przed ołtarzem swej rodzinnej para-

fii z kobietą, a powinienem był domyśleć się momentalnie:

zapisano mi w gwiazdach miesiąc miodowy z historią – w

długim cieniu ran przytłaczającej nocy poślubnej. Między

bokserem a pięściarzem rozciąga się dramat rozkojarzonej

dłoni i rozładowanej baterii. Konając, ostatkiem sił usiłuję

wybrać numer do Michela Montaigne’a, lecz – klnę się na

105

wszystko – odbiera zaspany George Berkeley. Czcigodny:

rektor wszechczasów, Herman Boerhaave – podcina sobie

żyły na dachu uniwersytetu w Lejdzie. Upływa: babie lato

zwane w Holandii rokrocznym: stwardnieniem: rozsianym  

przejrzałej już przyrody, ale ja – nadal szamocę się z zamk-

nięciem pudła, które nie chce już więcej się zewrzeć. War-

szawski Brooklyn, bo w Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich

mowy obrośniętej niedopowiedzeniem usłyszałeś Niemca

mówiącego na cały głos? Wypłakałem rzeki łez i puściłem

z ich biegiem beczki śmiechu – równałem bieg strumienia,

*

chociaż i tak wielu z was

stwierdzi, że odjaniepaw-

liłem: kilka kropel wody.

10.09.2018