Autodafe 3 (20)

Jakubowi poprzedzającemu

Jakuba Pydę, a nawet mnie

96

Z jakiego to materiału są brzmienia, które składają się na: nazwis-

ko „Dietrich Bonhoeffer” i – brzmienia, które składają się na naz-

wisko „Janusz Korczak”? To znaczy: gdybym ustawił obok siebie

piętnaście osób, każdą – odpowiedzialną za bezbłędną artykulację

dokładnie w tym samym czasie innego fonemu imienia „Dietrich”

i nazwiska „Bonhoeffer”, jakie współbrzmienie bym uzyskał: był-

by to magiczny akord? Każdy, kto oglądał w życiu filmy Disneya,

wie wszelako, że tutaj: piętnastka dalmatyńczyków nie wystarczy:

i naprzeciw piętnastu „bonhoefferantów” warto wystawić jedenas-

tu „korczakowców” i kazać im mówić ich polskie fonemy: równo-  

97

cześnie. A że Polacy są narodem zdradliwym i nielojalnym, warto

czuwać, aby się nie zmówili i nie powiedzieli naraz innego – choć

podobnego jedenastoallofonowca, dla przykładu: „Józefa Tischne-

ra” („Józef Tischner” tak, jak „Janusz Korczak” to całe jedenaście

fonemów). Nie chcę historii polskiej metafizyki, w której Tischner

ginie zagazowany z dziećmi w Treblince, Korczak zaś dożywa no-

wego wieku w Krakowie z Jerzym Stuhrem i Janem Kantym Paw-

luśkiewiczem do ruchomej, modernistyczno-katolickiej niby-pary.

Tym jedenastu Polakom współartykułującym „Janusza Korczaka”

należy ufać bardziej niż wymarzonej jedenastce z dalekiej przysz-

98

łości, która na dobrym wietrze może współwyartykułuje: „Karola

Samsela”. „Cieszę się, że idziesz przez tę dolinę”, mówi cicho Ja-

kub Pyda tak, ażeby nikt: wścibski niepotrzebnie nas nie usłyszał.

„Ważne, Kubo, by nie usłyszało Cię Twe dziewięć osób – zapew-  

ne dziewięciu młodych, oczytanych Polaków, których okaleczyło-

by trwale: skojarzanie siebie z dalmatyńczykami. „A jak katem?”,

pytasz. Kalamburowo odpowiadam: „Lateks latem”, wybacz, lecz

widzę, że: podsłuchuje nas któryś: z piętnastu „bonhoefferantów”,

jeszcze tego by brakowało, aby zaczął mówić: Korczakiem, bawić

się naszymi jarzmami porodowymi – meksyk – bałagan w potoku.

99

Pod jakim adresem umrę? Pod adresem felicitationes: i aby moje

felicitationes mieściło się na Wybrzeżu Kościuszkowskim 2, nie:

na Radzymińskiej 34 lub Łęczysku 23, muszę dopuścić się mata-

czenia: wpuścić kilku odłączonych „tischnerowców” gdzieś – aż

do siebie, by nauczyli się mówić „s”, „m”, „s”, „l” i aby nie była:

to sikająca ultradźwiękiem przedniojęzykowość. „Karol Samsel”

brzmiący jak „Józef Tischner” to prawie jak „Balladyna” brzmią-

ca jak „Alina” (i oby nie słuchał nas żaden Kirkor, oby pod adre-

sem felicitationes nie było Jakuba w ożywionym, karaceńskim o-

kuciu, który zada mi etyczne pytanie, co mogłem z sobą począć).

100

„A jak katem?”, pytasz. „A jak katem, to wyparuję rozsianą spół-

głoską stwardniałego alfabetu” – wiem, czym się różni (Jakubie):

stos od kilkugodzinnej przepustki do Muzeum Sztuki Nowoczes-

nej. Jestem tym pierwszym, miewam to drugie. Czy uważasz, że

naprawdę poplątałbym Tischnera z Korczakiem i ze sobą? Ja nie

jestem Danielem Rycharskim, chociaż: go respektuję – wszelako

nie za Różańce, Ku-Klux-Klan ani Walentynki/Środę popielcową.

Tischner to Tischner, a Korczak to Korczak, pomiędzy nimi mur

berliński z literackich liczb Fibonacciego, za nimi mur milczenia

narodowego i dopiero ja duszący sekret, aż skurczy się i zsinieje:

                *

do – powierz-

chni: siekletu.

Doktorowi Vijoo Ratansiemu,

kanclerzowi Uniwersytetu Wschodniej Afryki

101

Wydaje mi się, że możesz nie znać kategorii perdurantyzmu – to

podstawowe pojęcie ontologii trwania charakterystyczne: tak dla

eternalizmu, jak i prezentyzmu. Jestem antyperdurantystą, co jest

widoczne od 71. ogniwa: 1) piękno urzeczywistnia się w trwaniu;

2) jak stwierdziłem, nie szukam i nie odnajduję piękna; 3) nie mo-

gę tym samym szukać i odnajdywać trwania; 4) litery nazw włas-

nych, nazwisk, wszelkich słów takich, jak „Józef Tischner”, albo

„Karol Samsel” nie brzmią jedna po drugiej, lecz w pozornej, ka-

kofonicznej wskutek jednoczesności całości; 5) a jednak – ludzie

się jednoczą, nieważne, że czynności jedenastoosobowego chóru

102

wypowiadającego litery „Józefa Tischnera” nie zostają: zrobione

jedna po drugiej w trwaniu; 6) tak samo jednoczyłoby się: stu sie-

demnastu pianistów, bo załóżmy, że Etiuda rewolucyjna Chopina

ma 117 taktów i stawiamy 117 fortepianów, do których angażuje-

my 117 mężczyzn grających równocześnie inny takt utworu (jest

to i tak spory skrót symboliczny, mężczyzn powinno być – około

sześciuset – każdy zaangażowany do innej nuty); 8) nie twierdzę,

że nie istnieje gdzieś perdurantystyczne Nairobi, nie szukam Nai-

robi, to wszystko i muszę się z tego wytłumaczyć. Inaczej aniżeli

w świetle postestetycznego antyperdurantyzmu nikt nie zrozumie

                *

ważnych ogniw 96.-100. tłumaczących

powoli: istnieje świat-świat po Nairobi.

1.04.2019

Autodafe 3 (19)

Jakubowi Pydzie

91

Myślałem, że jestem katyńskim oficerem. Myślałem, że to śmierć,

a nie twardy sen po długim dniu czytania: Tolkiena oraz Barriego.

Myślałem, że jestem akademikiem w samym jądrze Sonderaktion

Krakau. Myślałem, że to napisane ostatkiem własnych sił – nowe

Milczenie Norwida, a nie zgrywne Brzuchomówstwo. Byłem pew-

ny swego: to opus, to nie szmira magnum, jestem: i mohikaninem,

i dyletantem, ale bardziej mohikaninem. Naprawdę dzień po dniu

upewniałem siebie coraz bardziej w przekonaniu, że – tak, jestem

wielkim katyńskim wojskowym – nie losowym mózgoroztrzepem

do dobicia. I jak Boga kocham – gdzie jak gdzie – lecz w Katyniu

92

nie ma miejsca na pryszczycę, tylko na – udałą, zatlenowaną krew

(jeśliby krótko mówiąc – Drakula żył, byłby transylwańskim enka-

wudzistą). A jednak buchnąłem czarny jak świnia, uparty jak osioł

po całym szarodrobiowym wybrzeżu – Rosji Północno-Zachodniej

(zmumifikowanym prosiętom, które spowiłem, nie pomogło nawet

staranne cesarskie cięcie: odpakowałem się prawie tak, jak wysoka

funkcja reprezentowania realności w poezji Miłosza: w 1987 roku).

A jednak strzyknąłem starym powietrzem jak podziurawiony wore-

czek na przysięgi i obietnice, który uwierzył, że serce człowieka to

puszystość, nie przeschnięty trzpień w pomidorze drgającym mimo

93

jesieni. Czosnek stosunku zgnił, tracąc do końca resztkę swoich cu-

downych właściwości naturalnego antybiotyku. Jeszcze do wczoraj

nieśmiała studentka pierwszego roku – poparta moim wsłuchaniem,

zachęcona dandyzmem sądów w NKWD – mądrze zauważa, że nie

mam już nietypowego brzucha katyńskiego Kartezjusza, a: zwykły,

przejrzały kałdun, wyrastające pod piersiami zatrute jabłko wrzoso-

wisk dotknięte wodą starczego kosmacenia się. I obyś zamarzł nad

tą czekoladową rzeką, Katynniaku – mówi, rejestrując się nieuważ-

nie na zajęcia, które będą tylko kuligiem, sankadą metempsychozy.  

94

Szmirusy, symbolodłuby, dramato- i poematokopy nie mają: duszy

nieśmiertelnej, lecz wyjący na pełnej głośności teatr telewizji z Jus-

tyną Sobolewską w roli Aldony Sekuły i Karolem Samselem w roli

bezimiennego „pryszczatego” starożytności. Aldona nie zna „prysz-

czatej” Hellady i wierzy, że można zobaczyć w Moskwie: Dwanaś-

cie prac Putina i nie spóźnić się: na własne nawrócenie we wszyst-

kich stu czternastu kościołach rzymskokatolickich – Winnicczyzny.

Karol widział nie tylko: „pryszczatą” Helladę, lecz także – Winnic-

czyznę „pryszczatą”, jego problem polega jednak na tym, że rozeg-

zaltowany aż po granicę dnia i nocy, cynicznie nie dowierza: temu,

95

co zobaczył. Trudny arkusz maturalny, czy: sympatyczna rozmowa

z Nicolas’em Boileau o sztuce w głębi zawiei elektromagnetycznej:

pomylona korepetycja przy ćmiącej lampie, co nie goreje. W słusz-

nej wielkości paragwajskim kościele w Suadrelii znajduje się – tra-

westacja Corpus Hypercubus Salvadora Dali: mężczyzna jest: nagi

i odwrócony do góry dnem; kości proroków – przewieszone: przez

obraz są trzy, cztery razy większe od zwykłego szkieletu, aby – po-

większyć wrażenie, zmieszane bowiem zostały z poprzedzielanymi

kośćmi koni. Nie nazwiesz tego rozwielitką, a skoro Katynia także:

nie chcesz nazywać rozwielitką, Katyń musi stawać się – Suadrellą.

*

[

To (wszystko) moja wina. Mnie, mnie

zarzygano od stóp do głowy: światłem,

które gdyby do nich dotarło, pokrzyżo-

                *     *

wało ich zmęczone chimney sweeping,

w Krakowie, Poznaniu, Łodzi – nie na-

prawialiby zegarka siekierą, napisaliby

*     *    *

wielką pompejańską Suadrellę,

nie niby-kartagińskie Autodafe.

                                                      ]

30.03.2019